WAGENINGEN – Rusland heeft een enorm potentieel aan bos, maar de handel met Europa is altijd beperkt geweest. Dat lijkt nu een geluk bij een ongeluk. De problemen die zijn ontstaan laten maar weer eens zien hoe belangrijk het is dat Europa investeert in eigen bos- en houtproductie.
Dat zegt Gert-Jan Nabuurs, hoogleraar Europese Bossen bij WUR. Hij deed samen met WUR-collega-onderzoekers Bas Lerink, Silke Jacobs en Nicola Bozzolan onderzoek naar de Europese afhankelijkheid van Russische hout.
Rusland beschikt niet alleen over grote fossiele reserves, het heeft ook verreweg het grootste oppervlak bos ter wereld. Met ongeveer 815 miljoen hectare bos is het bijna twee keer zo groot als het Braziliaanse Amazonegebied en goed voor ongeveer 25 procent van alle bossen ter wereld. Nu de handel met Rusland verboden is, rijst de vraag: hoeveel hout en houtproducten importeert de EU uit Rusland en kunnen we het zonder doen?
2 Procent
Om hierop te antwoorden moet volgens de onderzoekers gekeken worden naar het totale verbruik van houtverbruik in de EU, dat bijna 500 miljoen kubieke meter hout en houtproducten per jaar bedraagt. Dit verbruik is de laatste decennia gestaag toegenomen, met verschuivingen tussen productgroepen en ups en downs met de economische groeicijfers. Maar zeer belangrijk: 80 procent hiervan is afkomstig uit de eigen Europese bossen. Ongeveer 10 procent is afkomstig van het Noord-Amerikaanse continent, ongeveer 8 procent van Zuid-Amerika (vooral pulp van Eucalyptus). Minder dan 0,2 procent van het totale verbruik is tropisch hardhout. Met momenteel zo’n 10 miljoen kubieke meter aan invoer, is de handel van Rusland naar de EU slechts zo’n 2 procent van het totale EU houtverbruik.
Hoge exporttarieven
Er kan daarom één duidelijke conclusie worden getrokken: de EU is voor haar houtbevoorrading slechts voor een heel klein deel afhankelijk van Rusland. Hier is volgens de onderzoekers nog wel wat meer over te zeggen door te kijken naar importlanden en de productgroepen. De handelsrelatie met Rusland leverde eerder al problemen op door de hoge exporttarieven op onbewerkt rondhout die Rusland rond 2008 opwierp. De volumes daalden sterk (nog verergerd door de economische crisis) en herstelden zich nooit meer. Finland en Zweden waren de grote importeurs van onbewerkt rondhout uit Rusland en hadden het meest te lijden onder de handelstarieven van na 2008. Deze volumes zijn sterk gedaald, maar deze twee landen importeren nog steeds redelijke volumes en zullen door het huidige handelsverbod wel enigszins worden getroffen.
Verzaagd naaldhout
Dat wil niet zeggen dat het handelsverbod geen consequenties kan hebben voor bepaalde landen en productgroepen. Hierin is een vrij stabiele en toenemende handel in verzaagd naaldhout te zien, met relatief grote hoeveelheden die naar Estland, Frankrijk, Duitsland, Nederland en het VK gaan. Op een toch al krappe houtmarkt met hoge prijzen vorig jaar, voegt het huidige handelsverbod met Rusland een extra uitdaging toe die door andere leveranciers moet worden opgevangen. Sommige landen en bedrijven zullen door het handelsverbod worden getroffen en op zoek moeten naar andere houtbronnen. Ook de EU-export van houtproducten zal door het handelsverbod worden getroffen.
Mogelijke wereldspeler
In alle studies over de wereldmarkt voor hout speelt Rusland altijd een grote rol als een land dat in de toekomst grote hoeveelheden hout zou kunnen leveren. Maar volgens de onderzoekers is Rusland er tot nu toe nooit in geslaagd om dat in eigen land te ontwikkelen. Logistieke problemen, slecht beheer en grote afstanden hebben het er altijd van weerhouden een wereldspeler te worden. Het feit dat Rusland nooit een zeer grote exporteur is geworden, lijkt nu gunstig voor de EU. Wat deze crisis nu duidelijk maakt, is dat de EU nog meer dan nu al het geval is, afhankelijk zal worden van de eigen bosbestanden. Dit vraagt om investeringen in goed bosbeheer, onderwijs, bosuitbreiding en een goed evenwicht tussen biodiversiteit, koolstofopslag en houtproductie.
Kortom: volgens Nabuurs, Lerink, Bozzolan en Jacobs is de EU niet afhankelijk van Rusland voor houtvoorziening. Maar door het verbod wordt de houtbalans wel strakker. De EU moet dus investeren in haar eigen bossen, deze zorgvuldig beheren en de binnenlandse productie geleidelijk opvoeren, concluderen zij.
